Нобел мукофоти ҳақида мулоҳазалар
Сўнгги пайтларда тинчлик йўналиши бўйича Нобел мукофотининг ғолибини эълон қилиш масхарабозликка айланиб боряпти, десак ҳам бўлади. Тинчлик мукофотини аввалига бир вақтнинг ўзида бир нечта мамлакатда уруш олиб бораётган Обамага “халқлар ўртасида ҳамкорлик ва дипломатияни мустаҳкамлаш йўлидаги фавқулотда ҳаракатлари учун” топширилди. Энди эса Яқин Шарқ минтақасида инқилоблар ва кўплаган тўқнашув-жанжаллар ҳомийси бўлиб турган Европа Иттифоқига топшириляпти. Афтидан, “тинчлик” тушунчаси либерал тасаввурларда “демократия демократиянинг кўзини чўқимайди” формуласида намоён бўлаётган бўлса керак-да.
Ғарб коалицияси бошчилигидаги барча урушлар, уларнинг ўзларига кўра, гуманитар бомбардимон ёрдамида бўлса ҳам демократия учун ва гуманитар таъсир (эффект) учун бошланаётган эмиш. Шунга мувофиқ, жаҳон гегемонининг фикрича, мана шундай демократия тантанаси, афтидан, “урушсиз тинчлик”нинг энг асосий мағзи ва асосий мақсадларидан бири бўлса керак. Бунга кўра, ҳамма мамлакатлар либерал бўлиши, Америка еткачилигига бўйсунишлари лозим бўлади. Ана шундагина Ер юзида тинчлик ҳукмрон бўлармиш! Тинчлик мукофоти гуманитар, жамоатчилик ёки ҳарбий йўллар билан ёхуд гуманитар бомбардимон йўллари билан бўлса ҳам бир қутбли Америка етакчилигига эришиш учун ҳар қандай воситалар билан ҳаракат қилаётганларга топширилади. Бу мантиққа асослансак, ҳар нарса биноидек.
Бироқ, агар тинчлик ҳақидаги анъанавий тасаввурлардан келиб чиқадиган бўлсак, Нобел мукофотининг бу тарзда топширилиши катта адолатсизлик! Гап шундаки, халқаро муносабатлар назарияси ичида либерал қарашдаги оқимлар мавжуд бўлиб, тузум ва унинг мафкураси халқаро муносабатларда муҳим аҳамиятга эга. Либераллар ҳар қандай мамлакатдаги ҳар қандай тузум либерал бўлиши кераклигини таъкидлайди. Бу эса, ўша давлатнинг бугунги кунда дунёда етакчилик қилаётган бошқа либерал давлатлар билан низога бормаслигига кафолатдир. Бунга мувофиқ, ҳар қандай давлат либерал давлатга айланиши либералларнинг ва мазкур мактаб базасида барпо бўлган халқаро муносабатлар назариясининг асосий мақсади ҳамдир. Бирон давлатни қандай йўл билан либералга “айлантириш”нинг эса ҳеч қандай аҳамияти йўқ. Бу мантиқ фақат бир тарафнинг фойдасига ишлайди, яъни либерал демократиялар бир-бирларини “чўқимайдилар” ва нодемократлар таслим бўлмагунларича ёки либерал мантиқни қабул қилмагунларича урушаверадилар.
Америкача либерализм ўрнатилиши учун нимаики фойдали бўлса, буларнинг барчаси глобал Америка дунёсини янада яқинлаштирмоқда. Ўшанда урушлар бўлмасмиш, чунки Америка нуқтаи назарига қарши муқобил фикр бўлмайди-да. Қачонки ҳамма америкача фикрлайдиган бўлса тинчлик ва фаравонлик даври бошланармиш.
Нобел мукофоти аллақачон АҚШ мантиғига тобеъ бўлиб, сиёсий тусга кириб бўлди. Европа ҳақида ҳам гап шу – у аллақачон Америкага тобеъ бўлиб, унинг манфаатларига хизмат қилиб келмоқда. Шундай экан мукофот ҳам Америка мантиғига кўра тақсим қилиниши табиий. Биз америкача ҳаёт тарзига аста-секин ўтиб бораётган дунёда яшамоқдамиз. Бу эса хавфлидир. Чунки инсониятнинг аксар қисми америкача, либерал ҳаёт билан яшамайди. Улар ўз анъаналари, қонунлари ва дунёқарашлари билан яшаб келмоқдалар. Инсониятнинг катта қисми сон жиҳатидан ҳам устунликка эга.
Модомики, Америка мазкур моделни танлаган ва уни намойишкорона татбиқ қилар экан, инсониятнинг аксар қисми “америкача” либераллашиш эҳтимоли ила қарама-қарши қолганини таъкидлашга эҳтиёж йўқ. Америка ҳеч нарсадан тоймай жамиятлар, яъни бир ярим миллиард ахолиси бор Хитой ва унга тенгдош Хиндистонни, бутун араб олами ва Яқин Шарқни, Евроосиёнию Лотин Американи, хамда Россия ва МДҲ давлатларини ўз ижтимоий стандарлари ва тасаввурларига мувофиқ ўзгартиришга харакат қилаверадилар. Бироқ мазкур стандартлар асосида инсониятнинг фақатгина чекланган қисми – АҚШ ва Европа, яъни “глобаллашган Ғарб” – яшаётганини унутмаслик лозим.
Бу эса ана шу халқларга нисбатан мудҳиш геноциддир, бу қадар улкан ижтимоий ўзгаришлар бутун дунёда глобал хаосга – алғов-далғовликка олиб келади. Агар дунё ҳозир ҳушини йиғиб олса ва инсониятнинг асосий қисмининг ижтимоий низомини мажбурий қайта форматлашга қаратилган маккорона ҳатти-ҳаракатларга қарши бирлашмаса, муқаррар равишда хаосга, геноцидга олиб келади, барча жонзотни америкача глобалистик омихтага айлантиришга, тирик халқларни қўғирчоқларга айлантиришга қаратилган либерализация моделига олиб келади. Инсоният мана шундай манзара олдида турибди! Тинчлик бўйича Нобел мукофоти – бу Американи дунё марказига айлантирмоқчи бўлган Америка агентларига берилган мукофот, дейдиганлар ҳам топилмоқда.
10 декабр куни Осло шаҳрида нуфузли мукофотни топшириш маросими бўлиб ўтади. Бу йилги тинчлик бўйича Нобел мукофот инсонга эмас, Европа иттифоқига топширилди. Бунга Европа иттифоқи пешволари хурсанд бўлса бордир, лекин бу янгилик дунёда турли хил фикрларни шакллантирди. Норозилик намойишлар билан тўлиб тошган, ишсизлик даражаси ўта юқори, инқирозга ботган Европа учун бир юпатишга ўхшаган нарсадир, дейди кўпчилик. Бошқаларга кўра эса, НАТОнинг барча ҳарбий кампанияларида иштирок этаётган мамлакатлар коалициясига мукофот бериш ажабланарли ҳолатдир.
Тўғри, халқаро ташкилотлар олдинлари ҳам тинчлик бўйича Нобел мукофотига сазовор бўлган эдилар. Бироқ ҳеч қачон мукофот бутун бир қитъага берилмаган эди. Ҳозирги ғолиб эса 500 миллион аҳолига эга 27 мамлакат иттифоқидир.
Ғолиблар эълон қилиниши билан Нобел қўмитасининг сиёсийлашгани ҳақида баҳс-мунозаралар янада кўпайиб кетганлигини алоҳида таъкидлаш зарур. Бир вақтнинг ўзида бир нечта мамлакатда уруш олиб бораётган президент Барака Обама тинчлик бўйича мукофот олганидан бери ҳали бунчалик баҳс-мунозоралар бўлмаган эди. Осло ҳам ўзича у бу нарсаларни тушунтиришга уриниб кўрди. Иттифоқнинг расмий шахслари ҳам уларга мукофот берилганидан ўз хурсандчиликларини изҳор қилишмоқда. Нобел қўмитасининг қароридан хабар топгач, Европа пешволари ўзларини ўзлари тўхтамасдан мақташга тушдилар. Уларга кўра, Европа иттифоқи тарихда энг йирик тинчлик ўрнатувчи, мукофот эса Европанинг буюк интеграциясини тан олиш эмиш.
Айтмоқчи, энг биринчи табриклаганлардан бири НАТО бош котиби Андрес Фог Расмуссен бўлди. Европа қирувчи самолётлари Либия каби мамлакатларнинг ички ишларига аралашиб, демократия ва тинчлик ўрнатиш учун мазкур давлатда ҳарбий ҳаракатлар олиб борган ва исёнчиларни очиқчасига қўллаб-қувватлаган эди. Постколониал даврда ҳам бошқа мамлакатлар ички ишларига аралашиб, уларнинг табиий ва бошқа заҳираларини талон-тарож қилиб туриш, назоратга олиш қилиқлари ҳали ҳам ўтмишда қолмагани аён бўлаяпти. Европа иттифоқидаги 27 давлатининг 21 таси дунёнинг энг катта ҳарбий иттифоқига аъзодир.
"Нобель мукофоти қўмитаси – америкалик олимларнинг энг катта хатоларини моддий рағбатлантирувчи сектадир" деган оммабоп ҳазил биринчи навбатда энди кўрадиган ажойиботларимизга тааллуқлидир. Мана, бугун иқтисодиёт бўйича Нобель мукофоти лауреатлари эълон қилинди. Бундай номинациядаги мукофот Альфред Нобелнинг васиятида умуман кўрсатилмаган, бироқ мунтазам равишда америкалик иқтисодчиларга тақдим қилиб келинмоқда. Улар ўтказаётган иқтисодий тажрибаларнинг оқибатини эса бутун дунё ҳар куни ўз танасида ҳис қилиб келмоқда.
Дарвоқе, кейинги тинчлик бўйича Нобел лауреати ким бўлар экан-а? Балки, кейинги йил Нобел қўмитаси нуфузли ҳисобланган мукофотни ўзига-ўзига тақдим қилар ёки эҳтимол, сайёрамиз “ҳали тирик” бўлгани учун унга мукофотни беришар. Бу борада бирон нарса дейиш қийин : )
Нима бўлса ҳам тинчлик бўлсин.
Абу Муслим
(Интернет маълумотлари асосида)