Владимир Путин ким билан уришмоқчи?
Россиянинг ҳаракатларини тушуниш учун Россия матбуотида берилаётган маълумотлар асосида тайёрланган қуйидаги мақолани ҳам ҳукмларингизга ҳавола қиламиз.
Путин ҳаддан ташқари ошириб юборди (ёки “ақлдан озди”) деб ҳисоблайдиганлар унинг сиёсати ва табиатини (характерини) умуман тушунмас эканлар. Украина инқирози шиори остида бошланиб келаётган геосиёсий жангларни ҳам тушунмаслиги табиийдир.
Украина инқирози кечаётган вақтда президентнинг хатти-ҳаракатлари унинг ҳеч ҳам ўзгармаганидан далолат қилади. Унинг камдан-кам рақиблари, ўн тўрт йилдан бери унинг қарор қилишга қандай сабаблар муҳим рол ўйнашини ҳали ҳам тушунмабдилар. Владимир Путин билан бўлиб ўтган энг сўнгги воқеалар – унинг тамомила ғарб мамлакатларининг пешволари ўз сўзида турмаслигидан келиб чиққан. Оддий қилиб айтганда, уни 21 феврал куни ёш болаларни алдаганидек алдаб юборишди. Президентнинг энг сўнгги ҳаракатлари айнан шу фактдан келиб чиқмоқда.
Сергей Лавров атрофидаги дипломатик манбалардан маълум бўлдики, Барак Обама ва Ангела Меркел Путиндан Виктор Януковичга мухолифат билан битим тузишига рози қилиш бўйича таъсир (босим) қилишини сўрашган. Бу битимга эса, Европанинг учта вазири кафил бўлиши керак эди. Путин бунга рози бўлди, лекин бир кун ўтиб мухолифат ва Майдон ҳукуматни эгаллаб олиши билан шартномани бузишди. Балки, сиз инқилоб, мухолифат халқни ушлаб қола олмади, деб айтарсиз? Бироқ, майли “инқилоб” шундай қилган бўлса ҳам, нега Ғарб янги ҳукуматни тезда шошиб, тан олиб қўйди? Нега яқиндагина битилган шартномалар тезда унутилди? Нега, ҳеч бўлмаганида ғолибларнинг жангари жўшқинлиги назорат қилинмади? Бу учун ҳамма имкониятлар бор эмасмиди?
Ёки Ғарб жанжал оловига керосин қўйиш – низоларни чиқаришгагина қодирми ва бунинг учун барча воситалардан қўлланиш ҳам мумкинми? (Беркут ва Майдон тарафдорларини отган снайперлар воқеасини эслаб кўринг). Жавоб оддий: Россияга қарши бўлган ҳукумат унинг манфаатларига тўлиқ жавоб берар эди. Россия билан ҳеч ким ҳисоблашиб ўтиргиси келмади. Шунинг учун ҳам бир неча кун олдин Путинга қилинган илтимослар ва шартномалар ҳам гўё бўлмагандек ўзларини тутишди.
Бу ёлғон демакдир ва у одатда оқибатларсиз бўлмайди. Катта мамлакат пешволарининг шахсий муносабатлари ҳақида гап кетганида ёки нафақат сизни балки бутун бошли мамлакатни алдаш шундай оқибатларга олиб келади. Айтмоқчи, ўтган сафар, уч йил олдин, АҚШ худди шу йўл билан Дмитрий Медведевнинг ҳам алдашган эди. Ўшанда БМТ хавфсизлик кенгаши резолюциясини қўллаб-қувватлаш эвазига Либияга босқинлик қилмаслик ваъда қилинган эди.
21 февралдан сўнг Путин нима деб ўйлаши керак эди? “Шерик”ларнинг ҳеч қайси сўзига ишонмаслик керак. Украинани Россиядан нафақат ажратиб олиш, балки энг шавфқатсиз усул билан ва тезлаштирилган сценарий асосида буларни амалга оширмоқчи. 21 феврал шартномалари сайловларни ташкиллаштириш ва конституцион ислоҳатларни амалга ошириш, Украинанинг турли минтақа вакилларининг манфаатлари балансини сақлаш, мамлакат ўзига келиб, Россия ёки Ғарб билан яқинлашувига хушёрлик билан баҳо бера олиш имкониятини берган эди. Тўнтариш эса, мамлактни бўлиниб кетиш хавфига етаклаб келиши мумкин.
Ғарбпарастларнинг иқтидорга келиши нафақат Жануб-Шарқ ҳуқуқини паймол қилинишига, балки тезлаштирилган тарзда Европа иттифоқи билан шартнома тузишга, бироз вақт ўтгач эса НАТО таркибига қўшилишига замин ҳозирлайди.
Бундай шароитларда Владимир Путин Ғарбга Россия “Украинани ўғирланишига” асло йўл қўймаслигини кўрсатиб қўйишга мажбур бўлди. Шунинг учун ҳам у Россия ҳарбий қўшинларини Украинага олиб кириши эҳтимолини ўртага қўйди. Бунга жавобан кўпчилик Россия Украинага уруш эълон қилди, деган мазмундаги гап сўзларни тарқатишга киришди. Путин Украина ҳудудида эмас, балки геосиёсий даражада Ғарбга қарши уруш эълон қилди. Кримни қўллаб-қувватлаши Россиянинг Ғарбга қарши катта контрўйини ва Ғарб энди у билан Киевдаги янги ҳукумат конфигурацияси бўйича келишиши, ўзларини русларни унутиб қўйгандек тутмаслик кераклигини ангалатади.
Ғарбда бошланиб кетилган жазава табиийдир – бу ёғи қандай бўлди, биз доим қўллаб келган усул билан ҳаракат қилдик, ўтмишда бу нарсалар яхши ишлаб турган эди-ку... Совет иттифоқи парчаланиб кетганидан сўнг анго-сакслар ўйин қоидаларини жорий қилар эди (ҳамда истаган вақтларида уларни ўзгартириб қўйар ҳам эдилар), энди Россия чиқиб ўз қоида-тартибларини эълон қилишганида ҳайратда қолдилар.
Россия бундай йўлни тутгани, нафақат Путининг ўзгаргани, куч олгани ва катта бой тажрибага эга бўлгани билан изоҳланади (14 йил давомида дунёнинг энг мураккаб мамлакатларининг бирини бошқариш, бошқалар белгилаган қоидалар билан ҳаракат қилиши катта тажриба ортиришга сабаб бўлиши ҳам шубҳасиздир). Бу ерда ўта муҳим бўлган иккита мулоҳаза бор.
Биринчи, гео сиёсатда шундай фурсат келди, халқаро кучлар баланси аста-секинлик билан бўлсада, бироқ радикал равишда бошқаттан қайта конфигурация бўлаётганини ҳамма тушиниб турибди.
АҚШ қаршилигига қарамай ҳамда ўз даври сўниб борганини тан олмасада дунё бир қутблик бўлишдан кўп қутбли бўлиш тамон қараб оқмоқда. Қолган давлатлар эса, бирор бир кескин ҳаракат қилишдан, минтақавий урушлар келиб чиқишидан ҳамда молиявий арихитектурани барбод қилиб қўйишдан чўчимоқда. АҚШ қанчалик заифлашгани сари агрессивлашиб бормоқда. У бошқа минтақаларда тартибсизлик келиб чиқишидан ўта манфаатдор, чунки тартибсизликлар натижасида бошқалар заифлашади, у эса ўзининг гегемониясини (устунлигини) бир неча муддатга сақлаб қола олади.
Деярли барча мамлакатларнинг молиявий ва оддий хавфсизлик хизматлари турли хил даражада ФРС, МРБ ва Пентагонга қарам бўлиб қолган, бу эса ўз ўрнида ҳатто Америкадан эркин бўлиш нималигини унутиб қўйганларга ҳам ёқмаяпти (Масалан, Олмония). Ҳамма миналаб қўйилган, бироқ ҳали портламаган осмонўпар биноларнинг синиқ парчаларидан хавфсизроқ жой изламоқда. Ҳеч ким пилтани (зарядни портлатиш учун ишлатилади) ёқишни истаётгани йўқ. Ҳозирги ҳолатда Украина ўша пилтага айланиши мумкин. Путин энг мухим куч марказларининг вакили сифатида қайта форматланиш жараёнини тезлаштириб юборишга тайёр.
Америкача дунё шундоқ ҳам ҳалокатга маҳкум эди, аммо энди унинг ҳалокати (демонтажи) тезлаштирилган сценарий билан амалга оширилади. Украинада АҚШга қарши чиққан Путин, Вашингтоннинг эҳтимолий реакциясинининг ҳисобини ҳам тўғри олган ва АҚШ Россияни изоляция қилишга ҳаракат қилаётганига ҳам қарши эмас. Бу ишга киришиб бораётган АҚШ томонларнинг кучларини намойиш қилинишига сабаб бўлади ҳамда кўп қутбли дунёнинг кристаллашуви жараёнини тезлаштиради. АҚШда НАТОнинг бир қисм аъзоларидан бошқа иттифоқчилари деярли қолмайди. Йирик давлатлар ҳамда минтақавий блоклар Обамани қўллаб-қувватлашмайдилар. Лотин Амеркаси, Африка, Саудия Арабистони ҳамда деярли бутун Ислом олами, Туркия, Шарқий-Жанубий Осиё, Ҳиндистон, Хитой ҳеч қайсиси Россияни блокада (қамал) қилишда иштирок этмайди.
Шундай қилиб, муҳосарада “Катта еттиталик”га аъзо давлатлар, аниқроқ айтадиган бўлсак фақат АҚШ (Полша, Канада, Австралия ва Балтика бўйи мамлакатлар билан бирга) ўзи қолади. На Олмония, на Франция, на Япония, на Италия ҳатто Буюк Британия учун Россия билан алоқаларни узишдан фойда йўқ. Бу ерда қолган дунёнинг мавқеи жуда муҳимдир. “Олтин миллиардга” нисбатан уларнинг жуда кўп даъво ва талаблари йиғилиб қолган. (Глобал архитектурани ўзгартириш, жаҳон молия тизимини тубдан ислоҳ қилиш, БМТда Хавфсизлик кенгашининг аъзоларини кўпайитириш ва ҳк). Россиянинг ўз манфаатларини қаттиқ ҳимоя қилиши ўйиндаги бошқа кучларга ғайрат қўшади ва Путиннинг улар орасида раҳбар (лидер) бўлишига сабаб бўлади.
Иккинчидан, ҳозирда Россия хавфсизлигига очиқчасига таҳдид солган хавфга Путин жавоб беришга ҳаракат қиляпти, чунки Украинани йўқотиш Россия учун йўл қўйиб бўлмайдиган нарсадир. Ўтган йили Путин икки марта зарбани ушлашга тайёр эканини кўрсатиб қўйди: аввал Сноуден воқеаси, сўнг эса Сурия масалаларида. Унинг Укранинадиги учинчи ғалабаси эса Ғарбнинг ғазабини келтириб чиқарди, шу боис Ғарб ўз аламининг ҳаммасини Киевда олмоқчи бўлди. Путиннинг “Россия устидан ҳарбий устунликка эришаман деган алданиш (иллюзия) ҳеч кимда бўлмаслиги керак. Биз ҳеч қачон бунга йўл қўймаймиз”, деган маънодаги гапларини писанд қилмасликка, тушунмасликка ҳаракат қилдилар.
Ғарбга Украинанинг евроинтеграцияси уни НАТОга олиб кириш учун керак ва буни Путин жуда яхши англаб турибди. Умуман олганда 21 февралдан кейин Ғарб Россия манфаатлари билан ҳисоблашмасликка уриниб кўрди, Малороссияни ютиб юбориш яқин келажак масаласи экани кўзларига кўрина бошлади. Путин учун чекинадиган жой қолмади ва бундай сценарийнинг амалга ошишига йўл қўймаслик учун Россия ўзининг қатиъйилигини дадил кўрсатиши керак эди.
Натижада, сўнгги 30 йил ичида Россия АҚШ билан жиддий конфликт бўсағасида турибди – гап ҳарбий тўқнашув ҳақида эмас, балки глобал архитектурани алмашишига олиб келадиган сиёсий ва молиявий узилиш ҳақидадир. Россия ярим мустақил ҳолатдан озод бўла бошлаган сари ҳамма нарса шунга қараб келмоқда. Путин ўзини қанчалик эркин тута бошлаганидан Ғарб учун Россия энди “кичик шерик” ролидан чиққанлиги очиқ намаён бўла бошлаган. Бу эса, Россияни ўз ўрнига ўтқазиб қўйиш истагинини амалга ошириш вақтини яқинлаштирар эди.
Путиннинг Кремелга келган сўнгги икки йил ичида, у нафақат ташқи, балки ички майдонда ҳам шу нарсага ҳозирлик кўриб келди. Элитани национализация қилишдан бошлаб, Ғарб ва улар ўртасида ахлоқий ва мафкуравий чегарани ҳам белгилаб берди. Коррупцияга ботган ва космополит мансабхўрларни тозалади, иқтисодни офшорсизлантиришни талаб қилди, орқа (ички) тамонларини кучайтиришга ҳаракат қилди. Албатта, у мамлакат ичқарисида жуда кўп ишларни амалга оширишга улгурмади, фақат керакли нарсаларни белгилаб берди, энди эса, “Озодлик” амалиёти тезлаштирилган ҳолда икки майдонда(фронтда) олиб борилади.
“Общероссийское
информационное агентство мусульман”
Абу Муслим таржимаси